ONBEPERKT HOUDBAAR 400 jaar kaas in de kunst
zaterdag 14 oktober 2017 t/m zondag 11 maart 2018
Het Stadsmuseum brengt deze herfst een ode aan de Woerdense kaascultuur met de oogstrelende expositie Onbeperkt houdbaar. Deze unieke tentoonstelling etaleert kaas in 400 jaar beeldende kunst. Het zet pronkstukken van de zeventiende-eeuwse meesters naast prachtexemplaren van moderne en hedendaagse kunstenaars. Het resultaat is een zeer diverse verzameling waarin de werken één ding gemeen hebben: ons Hollandse goud staat centraal.
Ontbijtje
De werken uit de Gouden Eeuw worden geleend van particulieren en gerenommeerde Nederlandse musea -bv. het Rijksmuseum in Amsterdam en het Centraal Museum in Utrecht- en kenmerken zich door een alles omvattende hang naar realisme. Het dagelijks leven van mensen van alle rangen en standen wordt getoond in zogenaamde genrestukken. Deze schilderijen zijn zo realistisch dat ze een levendige afspiegeling lijken van de zeventiende-eeuwse cultuur. We zien een man en vrouw aan tafel, een moeder die haar kind te eten geeft en een gezin aan het ontbijt. De stillevens met kaas waarin (soms overvloedig) gedekte tafels worden afgebeeld, heten bancquetjes. Het zijn zeer fijn en nauwkeurig geschilderde werken van een tafel met uitgestalde etenswaren, servies, bestek, glaswerk en soms attributen zoals een kaartspel of rookwaar.
Dure tafels
Bancquetjes werden aan het begin van de zeventiende eeuw veel geschilderd in Haarlem, door kunstenaars zoals Floris van Dijck (1575-1651) en Floris van Schooten (1585-1655). Kostbare schalen van Chinees porselein met fruit, noten en uitheemse olijven, rijk versierde roemers en zilveren bestek werden gearrangeerd op een damasten tafelkleed. Een stapel van twee of drie verschillende kazen zoals Goudse kaas, Edammer kaas en harde geitenkaas stond centraal. Vaak werd nog een schaaltje met stukjes boter toegevoegd. Vanaf de jaren ’20 van de zeventiende eeuw introduceerde Pieter Claesz (1597/8-1660) meer ingetogen ontbijtjes. Een simpele maaltijd van een kan bier, een broodje en een tinnen bord met haring en kaas werd op de hoek van een tafel uitgestald op een gekreukt tafelkleed. Het is alsof het ontbijt nèt door iemand op tafel is gezet.
Van Gouden Eeuw tot Dick Bruna
Ook in de moderne en hedendaagse beeldende kunst wordt kaas veelvuldig afgebeeld. Bijvoorbeeld als hyperrealistisch geschilderde kaasboterhammen die er nog ‘echter’ uitzien dan in het echt. Als ‘naïef’ werk waarin een ontbijtje kinderspel lijkt, of juist als stilleven in de sfeer van de zeventiende eeuw. Maar ook meer populaire kunstenaars en kunstvormen laten zich inspireren door Hollands meest iconisch voedingsmiddel, denk aan Dick Bruna of de posters van Loesje.
Bij het zien van al die verrukkelijke plaatjes vraag je je af: waarom worden kunstenaars van alle tijden gegrepen door kaas? En hebben zij een bedoeling met hun werk? Welke zeventiende-eeuwse particulieren kochten stillevens en waarom werd er nou net kaas op afgebeeld? Vinden de hedendaagse kunstenaars hun inspiratie bij hun illustere zeventiende-eeuwse voorgangers of juist niet? Je komt het allemaal te weten in de expositie Onbeperkt houdbaar, 400 jaar kaas in de kunst.
Een tentoonstelling om van te watertanden!